عنوان خاطره: به بهانه یک تجربه
راوی: احمد محیطی اردکانی
سال هاي متمادي براي ارشاد مردم و تبليغ دين به اقصي نقاط ايران سفر كردم. در شهرها و روستاها و مجتمع هاي اداري و نظامي حاضر شدم، سعي و تلاشم اين بود كه علاوه بر سخنراني و موعظه، با مردم گرم و صميمي باشم. درد دل هاي مردم را بشنوم و در حد امكان مشكل گشاي آن ها باشم.
در يكي از روستاها، ميزبانم، جمله اي گفت كه بسيار آموزنده و حائز اهميت است.
او گفت: در زمان طاغوت ما براي ايام تبليغي محرم و صفر و ماه مبارك رمضان از قم، روحاني دعوت مي كرديم. وقتي انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني قدس سره پيروز شد و امور اعزام روحانيون به مراكزي مانند سازمان تبليغات و ... سپرده شد، من براي دعوت روحاني به سازمان تبليغات مراجعه كردم. به مسؤول سازمان تبليغات گفتم: روستاي ما روستاي بزرگي است و ما يك روحاني مي خواهيم كه «پر علم و پر حلم و پر حوصله » باشد.
اين مرد با تجربه براي يك مبلغ علاوه بر آگاهي و دانش دو صفت را لازم مي شمارد:
1- حلم و بردباري 2- حوصله و شكيبايي در آيات و روايات نيز در مورد اين دو صفت، براي پيام رسانان الهي تاكيد شده است.
1- بردباري
اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايد: «لن يثمر العلم حتي يقارنه الحلم » (1)
علمي كه با حلم و بردباري همراه نباشد، هيچ ثمري ندارد.
معاوية بن وهب مي گويد: «از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مي فرمود:
«اطلبوا العلم و تزينوا معه بالحلم والوقار و تواضعوا لمن تعلمونه العلم و تواضعوا لمن طلبتم منه العلم..» . (2)
علم بياموزيد و آن را با بردباري و وقار مزين كنيد و براي كسي كه به او علم مي آموزيد و كسي كه از او طلب دانش مي كنيد، تواضع كنيد.
امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
«ما بعث الله نبيا قط حتي يسترعيه الغنم يعلمه بذالك رعيه الناس » (3)
خداوند هيچ پيامبري را مبعوث نكرد، مگر اين كه مدتي از عمرش را به چوپاني سپري نمود تا رسم اداره ي مردم و سرپرستي آن ها را به او بياموزد.
خداوند متعال در وصف مردان الهي مي فرمايد: «و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» (4)
و هنگامي كه جاهلان آن ها را مخاطب سازند، به آن ها سلام مي گويند.
اخلاق پيشوايان دين
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و ائمه معصومين عليهم السلام به غير از مقابله با كفار و منافقين كه مامور بودند، با آن ها، به شدت و غلضت برخورد نمايند، رفتارشان با مردم همراه با حلم و بردباري بود. و يكي از عوامل مهم گسترش دين مبين اسلام، همين اخلاق و رفتار نيكوي پيشوايان آن مي باشد.
انس بن مالك مي گويد: «من در خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله بودم. عبايي بر دوش آن حضرت بود كه حاشيه و اطراف آن بسيار خشن و زبر بود. ناگهان عربي بياباني و باديه نشين آمد و پيامبر صلي الله عليه و آله را با آن عباي مخصوص كشيد. به گونه اي كه حاشيه آن عبا در گردن و دوش مبارك رسول خدا صلي الله عليه و آله اثر گذاشت، سپس گفت: «يا محمد! از مال خدا آنچه در نزد تو است، بر اين دو شتر من بار كن زيرا كه اين اموال نه از مال خودت است و نه از مال پدرت » .
پيامبر صلي الله عليه و آله سكوت كرده، بعد فرمود:
«المال مال الله و انا عبده » .
مال مال خداوند است و من بنده ي او هستم، سپس فرمود:
«اي اعرابي! آيا نسبت به آنچه به من روا داشتي، قصاص كنم؟» گفت: «نه » .
فرمود: «چرا؟» گفت: «زيرا تو بدي را با بدي پاداش نمي دهي » .
پيامبر صلي الله عليه و آله خنديد و امر فرمود كه بر يك شتر او جو و بر شتر ديگر خرما بار كردند و به او دادند. (5)
رفتار امام محمد باقر عليه السلام و مسلمان شدن نصراني:
يك نصراني با جسارت به امام محمدباقر عليه السلام گفت: «انت بقر» امام عليه السلام فرمود: «نه چنين است، بلكه من باقر مي باشم » .
گفت: «تو پسر زني آشپز هستي » .
فرمود: «اين شغل و حرفه ي او بوده است » .
گفت: «تو فرزند كنيز سياه بد زبان هستي » .
فرمود: «ان كنت صدقت غفرالله لها و ان كنت كذبت غفر الله لك » .
اگر راست گفتي، خداوند از وي درگذرد و اگر دروغ گفتي، خداوند از گناه تو درگذرد.
آن نصراني چون اين حلم و بردباري را از آن حضرت ديد، متوجه اسلام گرديد، و مسلمان شد. (6)
علماي برجسته ي ديني نيز به پيروي از ائمه ي معصومين عليهم السلام در مقابل رفتار جاهلانه ي بعضي از مردم، چنين رفتار مي نمودند.
روزي خواجه نصيرالدين طوسي قدس سره نامه اي به دستش رسيد. در آن نامه، شخصي با كلمات و جمله هاي زشتي به ايشان بدگويي نموده بود. يكي از كلمات زشت او اين بود كه خطاب به مرحوم خواجه نصيرالدين نوشته بود: «يا كلب بن كلب » يعني، اي سگ پسر سگ!
محقق بزرگوار وقتي آن كاغذ را مطالعه كرد در جوابش با متانت و عباراتي زيبا چنين نوشت: «... گفتار تو خطاب به من: «اي سگ » صحيح نيست، زيرا سگ با چهار دست و پا راه مي رود و ناخن هايش دراز است ولي من راست قامتم و پوست بدنم ظاهر و نمايان است اما سگ تمام بدنش از مو و پشم پوشيده است و ناخن هاي من بر خلاف سگ پهن است.
من ناطق و ضاحك هستم و اين فصول و خواصي كه در من است، خلاف فصول و خواص كلب است..» . (7)
محدث قمي رحمه الله پس از نقل اين جريان مي گويد: اين مطلب تازگي ندارد. كسي كه «علامه حلي » در حق وي در اجازه اي كه به او داده است، مي نويسد: «اين شيخ برترين اهل عصر خودش در علوم عقلي و نقلي بود و براي او تصنيفات و نوشته هاي بسياري است... او در ميان كساني كه ما مشاهده كرديم، شريف ترين آنان در اخلاق بود. خداوند قبر او را منور گرداند» . (8)
2- صبر و شكيبايي
دومين صفت ضروري براي مبلغ صبر و شكيبايي است.
بدين جهت انبياي الهي از بد رفتاري مردمان جاهل و بي فرهنگ، عقب نشيني نمي كردند و برنامه هاي هدايت و ارشاد مردم را ترك نمي نمودند.
خداوند متعال درباره حضرت نوح عليه السلام مي فرمايد:
«فلبث فيهم الف سنة الا خمسين عاما» (9)
نهصد و پنجاه سال در ميان مردم ماند [و آن ها را به سوي خدا دعوت كرد] .
در اين مدت طولاني فقط هشتاد نفر هدايت شدند و دعوت او را پذيرفتند، تقريبا هر دوازده سال يك نفر به ارادتمندان وي افزوده شده و تمامي آن مدت را آن پيامبر بزرگ الهي براي هدايت و ارشاد آنان در تلاش بود و انواع و اقسام مشكلات و ناملايمات را تحمل كرد. (10)
او خود در شكوائيه اي به خداوند عرض مي كند:
«رب اني دعوت قومي ليلا و نهارا فلم يزدهم دعائي الا فرارا..» . (11)
پروردگارا من قوم خود را شب و روز (بسوي هدايت) دعوت كردم، پس دعوت من جز فرار چيزي را به ايشان نيفزود.
خداوند متعال به پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايد:
«صبر كن. آن چنان كه پيامبران اولوالعزم صبر كردند.»
«فاصبر كما صبر اولوالعزم من الرسل » (12)
و اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايد:
«لا يعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان » (13)
انسان صبور هرگز پيروزي را از دست نمي دهد گرچه زمان زيادي طول بكشد.
